Week 3 ‘aantekeningen op wc-papier’

Het duurde even maar hier dan de eerste indrukken van Rundu en mijn stage in het ziekenhuis.

Van Otjiwarongo naar Rundu duurde nog 5 a 6 uur en kwamen ‘s avonds aan. We werden enthousiast ontvangen door Bruno en Keisha (de honden). Het was heerlijk om eindelijk uit te pakken en een eigen plekje te maken. Ik heb het er natuurlijk veel met Rosa over gehad hoe ze leeft hier en heb foto’s en filmpjes gezien, maar nu ik hier ben krijgt het pas echt betekenis hoe anders hier alles is.

Rosa heeft ook veel in huis gedaan om me zo goed mogelijk te laten thuis voelen. Thuis in Nederland hebben we een heel dienblad vol met broodbeleg, waaronder 2 soorten appelstroop, 2 soorten pindakaas, 2 soorten jam, 3 tot 5 soorten kaas en 6 soorten hagelslag (oke, ik geef toe we zijn een ‘beetje’ verwend thuis). Zij heeft soms 1 pot jam als broodbeleg en voor de afwisseling een pot pindakaas, en heeft dit nu voor mij uitgebreid met chocoladepasta en smeerkaas. Voor haar is mijn verblijf dus een tijd waarin ze wat extra’s heeft, en voor mij zal het een tijd zijn waarin ik het met minder moet doen. Ook heeft ze vloeibare handzeep, nieuwe borden en keukenpapier en zelf ontbijtkoek gemaakt om het wat meer westers te maken. Heel lief allemaal, maar wat me het meeste thuis laat voelen is weer bij mijn grote zus te zijn waar ik mee ben opgegroeid.

Om even een idee te geven van hoe mijn locatie eruit ziet waar ik de komende maanden woon zal ik het proberen te beschrijven.
De temperatuur is hier rond de 30 graden, wat koele dagen zijn voor Rosa. Het is het tweede regenseizoen en de temperatuur hoort ook rond de 30 te zijn in deze tijd van het jaar. In hartje zomer kan de temperatuur oplopen boven de 40 graden.
Ik woon nu in de wijk Kehemu in de plaats Rundu. Het huis van Rosa en Vindimba staat op een stuk land van 90 vierkante meter. Het is een stenen huis die ze zelf gebouwd hebben met een golfplaten dak. In de tuin staat het lemen huis waar ze het eerste jaar na ze getrouwd zijn hebben gewoond. Toen ik daar binnen stond werd me echt duidelijk hoe groot aanpassingsvermogen me zus heb moeten gehad. Donker, klein en heet zonder elektriciteit en geen warm water. In de grote tuin staat veel groente en fruit wat mijn zus verbouwd.
De wegen zijn van zand en er is niet zoiets als een stoep. Naar veel huizen lopen illegale elektriciteitslijnen over het zand waar je loopt en auto’s overeen rijden. Wat opvalt als je door de buurt loopt dat veel mensen buiten leven, en overal hoor je muziek.
Veel mensen wonen in lemen huisjes en er zijn geen straatnamen of huisnummers. Richtingsgevoel en oriëntatie zijn al niet mijn sterkste punten, dus dat is hier helemaal een uitdaging. Toen we een brandweerwagen zagen rijden, vertelde Rosa dat ze voor het eerst een brandweerwagen zag sinds ze hier woont. Je ziet hier ook veel personen met brandwonden en kleine kinderen die voor een deel verbrand zijn. Kinderen zorgen voor kinderen en ‘iedereen’ heeft kinderen. Ook bijna iedereen van mijn leeftijd heeft al een kind van 2 of 3 jaar.
Op de vergadering zijn de kinderen ook zo rustig en stil zonder dat ze met iets zoet gehouden hoeven worden. Geen kleurboeken, etuis, autotjes enz. Een meisje van een jaar of 9 die voor mij zat luisterde naar de spreker en schreef de genoemde teksten op een velletje wc-papier. Nog best knap want hier is het wc-papier 1-laags haha.

En dan nu mijn eerste ervaring in het ziekenhuis. Het ziekenhuis is een drie kwartier lopen of 10 minuten met de taxi. Vorige week kwam ik me melden bij de ‘chief nurse’ van ziekenhuis, Seravine Nekaro, om me voor te stellen en te vragen wanneer ik kon beginnen. Ze vroeg mij de volgende dag terug te komen voor de introductie. De volgende dag kreeg ik mijn introductie van Shiwombe samen met een verpleegkundige uit Zwitserland die voor 3 jaar ontwikkelingswerk gaat doen in het ziekenhuis. We gingen alle afdelingen langs en werden aan iedereen voorgesteld.
Als een patiënt binnenkomt in het ziekenhuis moet hij zich melden bij de balie met zijn gezondheidspaspoort, hierin staan alle eerdere opnames en behandelingen. In het paspoort wordt een stempel gezet en de patiënt moet 15 Namibische dollar betalen (+/- 1,50 euro). Dan moeten ze zich aan de rij aansluiten voor kinderen, mannen of vrouwen. Hierna krijgen ze een verpleegkundige te zien die de vitale controles doet en beoordeeld naar welke arts de patiënt moet gaan: tandarts (die alleen tanden trekt) oogarts, orthopedische arts, gynaecoloog, vrouwenarts, mannenarts of kinderarts. De arts schrijft medicijnen en eventueel een behandeling voor en de patiënt wordt naar huis gestuurd of naar een afdeling voor opname. Het ziekenhuis heeft een kraamafdeling, kinderafdeling, intensive care, chirurgische afdeling, tuberculose afdeling, vrouwen- en mannen afdeling.
De eerste 6 weken loop ik stage op de kinderafdeling, 1 week ga ik verschillende afdelingen langs en de andere 6 weken op de chirurgische afdeling.
In het weekend kwamen een zuster (Christine) en haar dochters bij ons eten die werkt op de kinderafdeling. Zo kon ze mij een beetje voorbereiden en zo ken ik iemand op de afdeling als ik begin. Toen ik vroeg of ze altijd alle materialen heeft die ze nodig heeft, zei ze dat er op dit moment geen handschoenen waren. Die kon ik dus nog mooi in de winkel kopen zondag.
Maandag was dan m’n eerste dag in uniform op de kinderafdeling. Op de kinderafdeling (0-13 jaar) heb je verschillende zalen met 10 of minder bedden: een ‘geïsoleerde’ diaree zaal, een zaal met ondervoedde kindjes, ‘critical’ zaal, bronchitis/ pneumonie zaal en een (gesloten) tuberculose zaal. En je hebt een speelkamer zonder enig speelgoed. De zalen zijn open in verbinding met elkaar en met buiten.
Ik draai diensten van 6.45 tot 16.00, uur de verpleegkundigen noemen het ‘retiry shifts’ omdat zij per week 2 dagen van 7.00 tot 19.00 uur werken en dan 3 halve dagen werken, afgewisseld met avond- en nachtdiensten.
In Nederland wordt patiëntgericht gewerkt, waarbij je een aantal patiënten krijgt toegewezen en daar de complete zorg voor levert. Hier op de afdeling wordt veelal taakgericht gewerkt. De hoofdzuster deelt in wie de doktersronde, controles, medicijnronde enz. doet.
De dienst begint met de overdracht van de nacht- naar avonddienst door alle patientjes langs te lopen en het rapport van de nacht voor te lezen. Daarna moeten alle moeders en kinderen uit bed en verschonen we de bedden. Dan moeten we de hele afdeling schoonmaken, ik was echt blij met mijn eigen handschoenen. Ze waren wit, maar na het schoonmaken hadden ze dezelfde kleur als de kakkerlakken die OVERAL lopen. Niet een paar, maar bij alles wat je verplaatst en elk dossier wat je opent kruipt er iets weg.
Na het ‘schoonmaken’ gaan we alle patiënten langs en doen de controles en schrijven meteen een rapport (volgens SOAP) voor de doktersronde. De arts loopt met een metalen karretje en schrijft orders uit, de eerste dag dat ik meeliep met de doktersronde had ze geen kind aangeraakt. Ook de premature baby’s met neonatale sepsis in ‘critical care’ worden vanachter het karretje beoordeeld. Ik schat in dat ze zo’n halve minuut per kind op de afdeling is.
Tijdens de medicijnronde doet een verpleegkundige de orale medicatie en een andere verpleegkundige de intraveneuze en als de rest niks te doen helpen ze. Ik denk dat tijdens de medicijnronde het fenomeen ‘cultuurshock’ z’n werking deed bij me. De benadering van verpleegkundigen naar de kindjes is zo hard. Een meisje van 2 of 3 jaar werd behandeld voor tuberculose (TB) en kreeg een aantal medicijnen opgelost is water hiervoor. Maar alles wat de verpleegkundige probeerde te geven spuugde ze weer uit. Dus maakte ze de medicijnen opnieuw klaar en moest moeder weg als de medicijnen werden gegeven (want al iets niet lukt is het vaak moeders schuld). Dan houdt de verpleegkundige het kindje vast houdt de neus dicht en giet de medicijnen naar binnen terwijl ze bijna stikt in het mengsel, een andere verpleegkundige staat erbij met een naald en wijst die in het gezicht van het kindje en zegt boos dat ze moet slikken anders stopt ze morgen een sonde in d’r neus. Het raakt je emotioneel en je voelt je machteloos.
Ik heb ook gezorgd voor een kindje van een jaar of 7 die sterk ondervoed is met hiv en TB. Als je hem optilt voel en zie je elk botje zitten, en kijkt die je met z’n donkerbruinen ogen aan maar zijn blik is leeg. Die jongen toont geen emoties, huilt niet, lacht niet, helemaal niks. Dat arme kind wordt door de verpleegkundige met koud water gewassen en moet doen nat over de gang van de badkamer naar zijn bed lopen. Je hebt niet veel nodig om ervoor te kiezen de warme kraan open te draaien en hem meteen af te drogen. Het voelt goed om met weinig, alleen een andere keuze, verschil te maken voor zo’n kindje. Als een kindje boven de 5 jaar is mogen de ouders alleen in bezoektijden komen (2uur/dag). Dat jongetje van 7 ziet zijn vader misschien 1 keer per maand en zijn moeder is overleden. Hij ligt op een zaal waar hij de ene kant op de zusterpost uitkijkt en de andere kant op een televisie. De televisie staat vaak de HELE dag en HELE nacht met geluid aan op NBC.
Rust, reinheid en regelmaat, de basisprincipe van kinderverzorging, is niet of met een hele andere invulling terug te vinden op de afdeling. In de woordenschat van het kwangali, wat de meeste hier spreken, neemt reinheid in ieder geval geen grote plaats in. Er bestaat zelfs geen woord voor ‘bacterie’ in het kwangalie.

Er zijn te veel dingen om op te noemen op de afdeling die ik vanuit mijn opleiding en cultuur anders zou doen. Maar ik kan niet alles veranderen, ik stel me daarom elke dag ten doel iets te doen waardoor ik met een goed gevoel naar huis ga. Bijvoorbeeld een klamboe ophangen boven een kindje met malaria met klim en kouter werk met een hoog kinderbedje als ladder, waar de verpleegsters geen noodzaak van inzien. Kindjes aandacht en afleiding geven door samen te tekenen en de kamer een beetje opvrolijken door de tekeningen op te hangen in tegenstelling tot de verpleegsters die slapen of tv kijken. Of al is het een klein verlegen lachje van een doodziek kindje.